Todobaadkan Barnaamijka Waxa uu ku Saabsan yahay Ku dhaqanka shuruucda degsan iyo kaalinta ay ku leedahay adkaynta nabadgelyada
Barnamijka waxaa diyaarisay Radio Warsan iyo BBC Media Action waxaan maalgelisay Midowga Yurub (European Union).
Ruushka ayaa noqday dalkii ugu horreeyay ee si rasmi ah u aqoonsada xukunka Taaliban, iyadoo wasiirka arrimaha dibadda ee Afghanistan Amir Khan Muttaqi uu ku tilmaamay go’aan geesinimo leh.
Waxa uu Khamiistii magaalada Kabul kula kulmay danjiraha Ruushka u fadhiya Afgaanistaan, Dmitry Zhirnov, halkaas oo Mr Zhirnov uu si rasmi ah ugu gudbiyay go’aanka dawladdiisa ay ku aqoonsatay maamulka Taalibaan ee dalka Afghanistan.
Muttaqi ayaa sheegay in ay tahay ” waji cusub iyo xidhiidh togan, ixtiraam labada dhinac ah iyo dhacdadani ay”tusaale” u noqon doonto dalalka kale.
Taalibaan waxay raadinaysay aqoonsi iyo maalgashi caalami ah tan iyo markii ay xukunka ku soo noqdeen Agoosto 2021, in kasta oo ay jiraan warbixinno sheegaya xadgudubyada sii kordhaya ee xuquuqda aadanaha.
Shirka Golaha Wasiirrada oo uu guddoominayey Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Xamsa Cabdi Barre, ayaa lagu ansixiyey heshiis is-af-garad u dhaxeeya Dowladaha Soomaaliya iyo Masar, kuna saabsan iskaashiga arrimaha caddaaladda, iyo Siyaasadda Qaran ee Socdaalka Shaqada.
Kulanka, ayaa sidoo kale, lagu meel-mariyey heshiis is-afgarad u dhexeeya Wasaaradda Gaadiidka iyo Kaabayaasha Dhaqaalaha Turkiga iyo Wasaaradaha u xilsaaran Gaadiidka iyo kaabayaasha dhaqaale ee dalalka Xeebaha leh ee Afrika, kuna saabsan Iskaashiga Xoojinta Xiriirka Gaadiidka, kaas oo ay Soomaaliya u soo saxiixday Wasaaradda Dekadaha iyo Gaadiidka Badda XFS.
Kulanka Golaha ayaa lagu soo bandhigay warbixin la xiriirta shirka wada-hadalka ee u dhexeeya Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Madasha Samatabixinta, iyada oo Goluhu bogaadiyey shirkan iyo shirarkii ka horreeyey ee lala yeeshay siyaasiyiinta iyo ururrada diiwaan gashan, kuwaas oo looga tashanayey arrimaha masiiriga ah ee dalka.
Golaha ayaa sidoo kale, warbixinno la xiriira amniga iyo munaasabadihii dabaaldegga maalmaha xorriyadda, waxa uu ka dhageystay Wasaaradaha Amniga, Gaashaandhigga iyo Guddigii ka shaqeynayey dabaal-degga todobaadka xorriyadda, taas oo si weyn looga maamuusay dalka.
Ilo ku dhow mintidiinta Xamaas ayaa sheegay in kooxdu ay raadineyso dammaanad ah in hindisaha cusub ee Mareykanka ee xabbad joojinta Gaza uu horseedi doono in la soo afjaro dagaalka.
Byaan ay saqdii dhexe soo saartay ayay sheegtay inay la tashatay “hogaamiyayaasha ciidammada Falastiiniyiinta iyo kooxaha kale” oo ku saabsan baaqyada uga imanaya dhexdhexaadiyeyaasha.
War-saxaafadeedka ayaa lagu sheegay in kooxda Xamaas ay go’aanka ugu dambeeya u gudbin doonto dhexdhexaadiyeyaasha marka la soo gabagabeeyo wadatashiyada ayna si rasmi ah ugu dhawaaqi doonaan.
Golaha Wasiirrada ee Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa xalay si aqlabiyad ah u ansixiyay 9 Murrashax ee Guddiga Madaxabannaan ee Xuquuqul Insaanka Qaranka (GMXIQ), oo ay soo gudbisay Wasiirka Wasaaradda Qoyska iyo Horumarinta Xuquuqul Insaanka.
Go’aankan waxaa lagu gaaray si waafaqsan xeer hoosaadka Golaha, Dastuurka KMG ah ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, iyo iyada oo la tixraacayo Qodobka 17aad, farqaddiisa (1) ee Sharci Lr. 16 ee 27 Juunyo 2016, kadib markii la sameeyay hab-raac xulid oo adag, hufan, oo daah-furan, si buuxanna u waafaqsan Qodobada 8aad, 15aad iyo 16aad ee isla sharcigaas.
Murrashaxiinta waxaa lagu soo xulay iyadoo lagu saleynayo kartidooda, daacadnimadooda, iyo hufnaantooda, iyo iyada oo la raacayo habraacyada caalamiga ah, gaar ahaan Mabaadi’da Baariis iyo Gunaanadyada Guud ee GANHRI (Isbahaysiga Caalamiga ah ee Hay’adaha Xuquuqul Insaanka ee Qaran).
Xubnaha Guddiga oo ka kooban sagaal ayaa waxay kala yihiin:
1. Axmed Shiikh Xamsa Abshir
2. Cali Maxamed Cilmi
3. Cumar Cabdulle Calasow, (PhD)
4. Dr Maryam Qaasim Axmed
5. Faadumo Cabdiqani Yuusuf
6. Farxaan Maxamed Jimcaale
7. Maxamed Cismaan Maxamuud, (PhD)
8. Maxamed Haaruun Maxamuud
9. Muumina Shiikh Cumar
Madaxweynayaasha dowlad-goboleedyada Puntland iyo Jubbaland, Siciid Cabdullaahi Deni iyo Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe), ayaa war-murtiyeed ay saaka ku soo saareen magaalada Garoowe si adag ugu dhaliilay Dowladda Federaalka Soomaaliya, iyaga oo ku eedeeyay ku tagrifalka awoodaha Federaalka si loo cabburiyo dowlad-goboleedyada aan la aragti ahayn Villa Soomaaliya.
Puntland iyo Jubbaland waxay si gaar ah uga cawdeen maamulka hawada Soomaaliya, iyagoo ku eedeeyay Dowladda Federaalka inay si sharci-darro ah ugu takri-fashay awoodaha maamulka hawada. Waxay intaa ku dareen inay cabashadooda si rasmi ah ugu gudbiyeen hay’adda Qaramada Midoobay ee qaabilsan arrimaha duulista rayidka ah.
Deni iyo Axmed Madoobe waxay waxba kama jiraan ku tilmaameen wax kasta oo kasoo baxay isbeddelka lagu sameeyay dastuurka Kumeelgaarka ah ee dalka, iyagoo ku adkaystay in isbeddel kasta uu ku imaan karo oo kaliya wadatashi iyo heshiis qaran. Waxay soo dhoweeyeen dadaallada Madasha Samatabixinta Qaranka, oo ay ku mideysan yihiin siyaasiyiin mucaarad ah ee Soomaaliya.
Deni iyo Axmed Madoobe waxay waxba kama jiraan ku tilmaameen wax kasta oo kasoo baxay isbeddelka lagu sameeyay Dastuurka KMG ah ee Soomaaliya, iyagoo adkeeyay in isbeddel kasta lagu hirgelin karo oo kaliya wadatashi qaran iyo heshiis ballaaran.
Labada hoggaamiye waxay si buuxda u taageereen dadaallada Madasha Samatabixinta Qaranka oo ay ku mideysan yihiin siyaasiyiin mucaarad ah, kuwaasoo u ololeynaya doorasho hufan, waqtigeeda ku dhacda, loona dhan yahay.
Sidoo kale Labada madaxweyne oo saakay war-murtiyeed ka soo saaray magaalada Garowe, ayaa ugu baaqay beesha caalamka inay si toos ah ula macaamilaan dowlad-goboleedyada xubnaha ka ah Dowladda Federaalka Soomaaliya, inta laga gaarayo heshiis dhammeystiran oo ku saabsan qeybsiga kheyraadka dalka.
War-murtiyeedka ayaa lagu sheegay in haddii laga dhega-furo baaqyadooda, dowlad-goboleedyada Puntland iyo Jubbaland ay qaadan doonaan go’aanno ku saleysan dastuuradooda u gaarka ah, si ay u difaacaan awoodahooda iyo madax-bannaanidooda maamulka.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo Madaxda Dowladda kala qeybgalay munaasabadda bilowga Todobaadka Xoriyadda ayaa shacabka Soomaaliyeed ugu hambalyeeyay xuska 65-aad ee miro-dhalka halgankii gobannimo-doonka Soomaaliyeed.
Madaxweynaha ayaa si gaar ah u xusay halyeeyadii gobollada waqooyi ee horseeday xoreynta iyo midnimada, isagoo sheegay in bulshadaas ay door wanaagsan ka qaateen garashada in xorriyaddu aysan ahayn oo kaliya ka tagista gumeystaha, balse ay ka dhigan tahay xaqiijinta midnimada ummadda Soomaaliyeed.
“Halyeeyadaasi waxay na dhaxalsiiyeen xorriyad iyo midnimo isku sidkan oo ay wax badan ugu hureen si loo helo dowlad Soomaaliyeed oo taabbo gal ah. Taariikhda mar walba way xusi doontaa doorkooda”.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa tilmaamay in dhaawacyo siyaasadeed ay soo gaareen dowladnimada Soomaaliya, kuwaas oo salka ku hayay kalitalisnimo, ku-tagrifal awoodeed iyo maamul-xumo, waxa uuna muujiyay garawsho la xiriirta wixii dhacay taariikh ahaan, isagoo adkeeyay sida ay lagama-maarmaan u tahay in mar kale la hello midnimo dhab ah.
“Waan aaminsanahay in xornimadeenna aysan kaamil noqon doonin ilaa aan mar kale mideyno qalbigeenna iyo qaddiyaddeenna. Jidka kaliya ee aan u marayno waa wada-hadal iyo walaaltinimo”.
Sidoo kale madaxweynaha ayaa waxaa intaasi hadalkiisa sii raaciyay “”Waa in aynu wada garowsannaa wixii dhacay, kana faa’iidaysannaa casharradii hore si aan u dhisno dowladnimo hufan, midnimo qaran, iyo mustaqbal aan uga tagno jiilasha soo socda,”
Ugu dambeyntii, Madaxweynaha ayaa bogaadiyay taageerada caalamiga ah ee ku aaddan ilaalinta madax-bannaanida, midnimada dhuleed iyo wadajirka shacabka Soomaaliyeed, waxa ku baaqay in la sii xoojiyo dadaallada lagu gaari karo nabad, barwaaqo iyo is-afgarad waara.
Magaalada Muqdisho iyo inta badan Gobolada dalka Soomaaliya ayaa waxaa xalay lagu qabtay munaasabado loogu dabaaldagayay 65-guuradii kasoo wareegtay markii Gobolada Waqooyi ay ka xuroobeen Gumeystihii Ingiriiska oo ku beegneyd 26-kii june ee sanadkii 1960-kii.
Munaasabaddan oo ka dhacday xarunta gobolka Banaadir ayaa waxa kasoo qeyb-galay madaxda sare ee dalka, xildhibaanada labada aqal, saraakiil ciidan, ururrada bulshada rayidka ah, iyo qeybaha kala duwan ee shacabka.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo ka qayb galay Munaasabadda Xuska 26-ka June ayaa khudbad ka jeediyey, waxaa uuna tilmaamay in dhaawacyo siyaasadeed ay soo gaareen dowladnimada Soomaaliya, kuwaas oo salka ku hayay kalitalisnimo, ku-tagrifal awoodeed iyo maamul-xumo.
Sidoo kale wuxuu muujiyay garawsho la xiriirta wixii dhacay taariikh ahaan, isagoo adkeeyay sida ay lagama-maarmaan u tahay in mar kale la hello midnimo dhab ah.
Dhinaca kale Magaalada Hargeysa ee degaannada Soomaliland ayaa lagu qabtay munaasabadda 26-ka June, waxaana ka qeyb mas’uuliyiin uu kamid yahay Madaxweynaha Somaliland Cabdiraxmaan Cirro., waxaa uuna caalamka ugu baaqay madaxweynaha Soomaaliland iin la aqoonsado.
Dhamaan Goobihii lagu qabtay munaasabadaha 26-ka June ayaa waxaa laga taagay Calanka Buluuga ah ee Soomaaliya saacadu markii ay aheyd 12: 00 Saqdhexe, marka laga reebo deegaanada Soomaaliland.
Wasiirka Maaliyadda XFS Mudane Biixi Imaan Cige ayaa kulan la qaatay wafdi sare oo ka socday Midowga Yurub, kuwaas oo kala ahaa Madaxa Midowga Yurub ee dalalka Bariga Afrika, Wakiilka EU Soomaaliya iyo Madaxa Qorshaynta Istaraatiijiyadeysan ee Maaraynta Qataraha, iyada oo kulanka diiradda lagu saaray horumarka laga sameeyay hannanka dib-u-haneynta Maaliyadda, casiriyeynta ilaha dakhliga iyo xoojinta xiriirka Dowladda iyo hay’daha Maaliyadeed ee Caalamka.
Sidoo kale intii uu socday kulanka waxaa looga wada hadlay kaalinta Midowga Yurub ee taageeridda arrimaha Maaliyadda gaar ahaan kabka miisaaniyadda Dowladda oo ah taageero joogta ah taas oo uu Wasiirka Maaliyadda kaga mahadceliyay dalalka midowga yurub taageerada ay had iyo jeer u fidiyaan Dowladda Soomaaliya.
Kulanka kadib, Xafiiska Midowga Yurub ee Soomaaliya ayaa shaaciyay in Dowladda Soomaaliya ay ugu deeqeen lacag dhan €10.5 Milan Yuuro oo ah kab miisaaniyadeed oo lagu horumarinayo arrimaha adeegga dad-weynaha iyo waxbarashada oo Dowladda Soomaaliya ay muddooyinkii la soo dhaafay mudnaan gaar ah siinaysay.
Madaxa CIA-da ee dalka Mareykanka, ayaa taageeray aragtida madaxweyne Trump ee ah, in duqeymaha Mareykanka uu ka geystay xarumaha Nukliyeerka ee Iran, uu geystay burbur xooggan.
John Ratcliffe, ayaa sheegay in wakaaladdu ay heshay xogo sirdoon ooh or leh oo lagu kalsoonaan karo, kuwaas oo muujinaya in la burburiyay goobihii muhiimka ahaa ee Nukliyeerka Iran.
Maamulka Trump ayaa ka gows adeegayay xogo sir ah oo la dusiyay oo sheegayay in qaybaha xudunta u ah barnaamijka Nukliyeerka Iran uu dhaawac fudud gaaray balse aanan si buuxda loo burburin.
Ergeyga madaxweyne Trump ee Bariga Dhexe, Steve Witkoff, ayaa telefishan Mareykanka ka sheegay in tayeynta Nukliyeerka ee Iran ay sii ahaan doonto “khadka cas” ee Mareykanka.
Laakiin wuxuu sheegay inuu hadda ku rajo weyn yahay heshiis nabadeed oo dhammaystiran oo lala gaaro Tehran.
Mr Trump ayaa sheegay in saraakiisha Mareykanka iyo Iran ay kulmi doonaan todobaadka soo socda.
Newer Posts