Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa garoonka diyaaradaha Aadan Cadde ku soo dhaweeyay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Ahmed.

Wafdiga Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya ayaa loo galbiyay Madaxtooyada, halkaasoo wada hadalo labo geesood ah ku yeelanayaan Madaxda labada dal.

Ka hor inta aysan soo caga-dhigan diyaaradda siday Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa waxaa la maqlay hoobiyaal ku soo dhacay nawaaxiga garoonka, kaasoo laamaha amniga aysan wax war ah ka soo saarin.

Ammaanka magaalada ayaa si aad ah loo adkeeyay, waddooyin badan ayaa la xiray, iyadoo duulimaadyada la hakiyay duulimaadyada gudaha iyo qeybo ka mid ah kuwa dibadda, marka laga reebo diyaaradaha Turkish Airlines iyo Ethiopian Airlines.

Madaxweynaha Dowladda Koonfur Galbeed Mudane Cabdicasiis Xasan Maxamed Laftagareen ayaa Magaalada Nairobi ee Caasimada Dalka Kenya kulan kula qaatay Safiirka Dowladda Sweden ufadhiya Soomaaliya Joachim Waern.

Kulanka ayaa lagaga hadlayay mashaariicda dhinacyada hormarka iyo dib u dhiska ee Dowlada Sweden ay ka tageerto Dowladda Koonfur Galbeed sidii loo Xoojin lahaa gaar ahaan adeegyada bulshada iyo kaabayasha dhaqaalaha.

kulanka Madaxweynaha waxaa ku wehlinayey Wasiirka Qorshaynta, Wasiirka Gargaarka, Wasiirka Hormarinta Reer Miyiga, Agaasimaha Guud Madaxtooyada iyo La Taliye Sare Xafiiska Madaxweynaha.

Dowladaha Ruushka iyo Mareykanka ayuu maanta shir uga furmay Magaalada Riyadh, iyadoona ajandaha ugu weyn ee shirka looga hadlayo uu yahay dagaalka Ukraine.

Dhinaca Ruushka ayaa waxaa shirka uga qaybgelaya Wasiirka Arrimaha Dibadda, Sergey Lavrov iyo Yuri Ushakov, oo ah La taliyaha Siyaasadda ee Madaxweyne Vladimir Putin.

Sidoo kale dhinaca Mareykankana waxaa uga qaybgelaya Wasiirka Arrimaha Dibadda, Marco Rubio, La taliyaha Amniga Qaranka, Mike Waltz iyo Ergayga Madaxweyne Donald Trump ee Bariga Dhexe, Steve Witkoff.

Shirka oo Boqortooyada Sacuudiga ay martigelineyso ayaa loogu gogol-xaaraya in nabad ay ka dhacdo dalka Ukraine, ka dib saddex sano oo dagaal ah.

Shirkan ayaa noqonaya wada hadalkii ugu horreyay ee toos ah ee ay yeeshaan Moscow iyo Washington, tan iyo markii Ciidamada Ruushka ay duulaanka ku qaadeen Ukraine.

Shirka ayaa imanaya maalmo yar uun ka dib, markii Madaxweyne Donald Trump uu khadka teleefanka kula hadlay dhiggiisa Ruushka, isla-markaana ay isku waafaqeen in la bilaabo dadaalo diblomaasiyadeed oo lagu soo afjarayo colaadda Ukraine.

Trump ayaa dabada ka riixayay wada hadalada laba geesoodka ee Riyadh, oo looga hadlayo masiirka dal aan wax door ah ku lahayn miiska wada hadalka.

Shirka ayaa sidoo kale ay labada dal doonayaan in ay ku hagaajiyaan xiriirkii iyo cilaaqaadkii labada dowladood.

Aqalka Cad ee Mareykanka iyo Aqalka Kremlin-ka ayaa labaduba bogaadiyay shirka Riyadh.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Somaliya, Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta ka hadlay dagaalka ka soconaya qaybo ka mid ah dalka ee lagu la jiro maleeshiyada Al Shabaab iyo Daacish.

Ciidanka Xoogga Dalka oo kaashanaya kuwa Difaaca Shacabka ayaa Shabaabka kula dagaalamaya deegaano ka tirsan Hirshabelle iyo Galmudug, halka Ciidanka Difaaca Puntland ay Daacish kula dagaalamayaan Buuraleyda Calmiskaad ee Gobolka Bari.

Madaxweynaha ayaa sheegay in guulo laga gaaray dagaaladaasi, lagana adkaan doono kooxaha argagixisada ee baqdingelinta ku haya shacabka Soomaaliyeed.

“Waan ka adkaanaynaa kuwa qaba in dadka meesha ay joogaan jooga in lagu hayo argagaxa, cabsida iyo barakacinta kuwa ku haya waan ka qabanaynaa, waana ka adkaanaynaa dhinac kasta oo ay joogaan ama Daacish ha ahaadaan ama Shabaab.” Ayuu yiri Madaxweynuhu.

Madaxweynaha ayaa reer Puntland iyo labada maamul ee kale ee Galmudug iyo Hirshabelle ku ammaanay shaqada wanaagsan ee ay ka qabteen la dagaalanka kooxahaasi.

“Argagixiso oo dhan in laga adkaaday waxay bilaabatay maalinta dadka Soomaaliyeed, dowladda iyo dadkeeda, culimada, abwaanada iyo dhallinyarada markii ay garteen, kuna baraarugeen in shacabka loo sheego in nimankan waxa ay wadaan diin inaanay ahayn, dadnimana aanay ahayn maalintii dadka loo sheegay, maalintaas ayay guusha bilaabatay.” Ayuu yiri Madaxweynaha Dowladda Federaalka.

Madaxweynaha Dowladda Federaalka ayaa xusay in dowladdu ay ballaarin doonto nidaamka caafimaadka dalka, isla-markaana ay adeegyada bulshada gaarsiin doonto deegaanada laga xoreeyay Al Shabaab iyo dhulka fog ee miyiga.

Dhanka kale Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa weerar afka ah ku qaaday Siyaasiyiinta Mucaaradka, oo uu ku eedeeyay inay dowladda ceebeynayaan.

“Siyaasiyiinta waxaan leeyahay wax badan oo fiican oo dadka Soomaaliyeed loo sheegaa jiro u sheega ama hadday u qabsoomeynee u muujiya ama berri ayay qaban karaanee u tilmaama oo dhaha meeshaasaa gaari karnaa.” Ayuu yiri Madaxweynuhu.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa siyaasiyiinta ku dhaliilay bedelkii ay si hoose dowladda wax ugu sheegi lahaayeen, talooyina ay siin lahaayeen ay ka fagaareyaasha ka ceebeynayaan.

“Waxa xun iyo waanada hoos isu sheegid ayay leedahay. Waano sidaydaba waa gaar, qofka inaad u tagto oo tiraahdo walaalow waxaan aad sameynayso waa laga fiican yahay ee ka joog inaad tiraahdid aad iyo aad ayay u wanaagsan tahay, ajar iyo xasaanadna Ilaahay waa kaa siinayaa. Shaarica markaad la istaagtid, waano ma ahan, cambaareyn, ceebeyn iyo caay waaye ee waano ma ahan.” Ayuu yiri Madaxweyne Xasan Sheekh.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa hadalkan ka sheegay munaasabad uu maanta xarigga kaga jaray isbitaal laga hirgeliyay Magaalada Muqdisho.

Hoggaamiyeyaaasha Midowga Yurub iyo Ingiriiska ayaa maanta isugu tagey Magaalada Paris, si ay uga wada hadlaan wada hadalada tooska ah ee Mareykanka uu la leeyahay Ruushka ee la doonayo in lagu soo afjaro dagaalka Ukraine.

Hoggaamiyeyaasha reer Yurub ayaa ka wada hadlaya jawaabta ay ka bixinayaan is bedelka siyaasadda Washington ee Ukraine, ka dib markii Madaxweyne Donald Trump uu bilaabay in uu xiriir toos ah la yeesho Madaxweynaha Ruushka, Vladimir Putin.

Madaxa Guddiga Yurub, haweeneyda lagu magacaabo Ursula von der Leyen ayaa shirka Paris ku tilmaamtay mid muhiim ah.

Haweeneydan ayaa reer Yurub ugu baaqday in ay si degdeg ah u bedelaan fekerkooda amniga, isla-markaana ay xoojiyaan difaacooda.”Shirka Paris wuxuu ku saabsan yahay Ukraine, laakiin sidoo kale annaga ayuu nagu saabsan yahay.” Ayay tiri markii ay ka degtay dalka Faransiiska.

Ursula von der Leyen oo sii hadleysay ayaa tiri “Waxaan u baahanahay maskax degdeg ah. Waxaan kaloo u baahanahay inaan xoojino difaaca, labadoodana waa wax aan hadda u baahanahay.”Xiriirka Mareykanka iyo Ruushka ayaa ku yimid is bedel degdeg ah, kaas oo u muuqdo mid soo hagaagaya, ka dib markii Donald Trump uu dib ugu soo laabtay Aqalka Cad.

Mareykanka iyo Ruushka ayaa lagu wadaa in Talaadada uu shir uga furmo dalka Sacuudiga. Shirka Riyadh ayaa la xiriira wada hadalada nabadda ee Ukraine.Afhayeenka Aqalka Kremlin-ka Ruushka, Dmitry Peskov ayaa maanta sheegay in Moscow ay dooneyso in la soo celiyo xiriirkii labada dal.Hoggaamiyeyaasha reer Yurub ayaa ka doodaya is bedelka lama filaanka ah ee ku yimid xiriirkoodii Washington iyo sida looga falcelinayo mowqifka Trump ee Ukraine. Reer Yurub ayaa la yaaban, sida Trump uu mar keliya uga soo jeestay safka kale.

Hoggaamiyeyaasha Yurub ayaa ka baqdin qaba in waxa Trump iyo Putin ay ku heshiiyaan ay saamayn mustaqbalka ku yeeshaan ammaanka Yurub.

Reer Yurub ayaad mooddaa in ay wajahayaan waqti aad u xasaasi ah, isla-markaana ay raadinayaan dhameystirka baahida ay u qabaan waxqabad degdeg ah, oo ay kula tacaalayaan xaaladda soo korortay.

Trump ayaa shir laba geesood ah ugu yeeray Moscow, iyadoo aysan markaasi wax kaalin ah ku lahayn Ukraine iyo Midowga Yurub.

Xulafada Yurub ee Ukraine ayaa ka carreysan inaysan qayb ka noqon doonin wada-xaajoodyada miiska wada hadalka.

Maxamuud Cali Yuusuf oo ah Wasiirka Arrimaha Dibadda Jabuuti ayaa waxaa loo doortay in uu noqdo Gudoomiyaha Guddiga Midowga Afrika, ka dib tartan adag oo maanta ka dhacay Magaalada Addis Ababa.

Maxamuud Cali Yuusuf ayaa tartanka kaga adkaaday Raila Odinga oo horey u soo noqday Raysal Wasaaraha Kenya iyo Richard Randriamandrato, Wasiirkii hore ee Arrimaha Dibadda Madagascar.

Hoggaamiyeyaasha Afrika ee ka qaybgalaya Meertada 38aad ee Midowga Afrika ayaa Maxamuud Cali Yuusuf u doortay hoggaamiyaha xiga ee guddiga ee Ururka Midowga Afrika oo dhan.Midowga Afrika ayaa waxaa xubno ka ah 55 dal. Hoggaamiyeyaasha ama Madaxweyneyaasha Dowladaha ayaana doorta Hoggaamiyaha Guddiga Midowga Afrika, kaas oo ah madaxa fulinta ee ururka uu fadhigiisu yahay Addis Ababa.Waxaa xusid mudan in doorashadii galabta aysan ka qaybgelin madaxda lix dal oo Afrikan ah, kuwaas oo howlihii ururka looga hakiyay arrimo gaar ah.

Dalalka laga reebay codeyntan ayaa kala ah Sudan, Niger, Burkina Faso, Mali, Gabon iyo Guinea. Dalalkan ayaa habka codbixinta looga reebay sababo isugu jira afgembiyo ka dhacay iyo dagaalo sokeeyo.

Maxamuud Cali Yuusuf ayaa xilka hayn doona afar sano, waxaase uu mar kale xaq u leeyahay in uu jegadaasi isu soo sharaxo.

Maxamuud Cali ayaa bedelaya Moussa Faki oo u dhashay dalka Chad, kaasoo xilkan hayay, tan iyo sanadkii 2017.

Natiijadan ayaa waxay dhabar jab ku tahay Raila Odinga, oo ah Hoggaamiyaha Mucaaradka Kenya, isaga oo dagaal adag u galay, sidii uu jegadan ugu guuleysan lahaa, isagoona xitaa taageero ka raadsaday dowladda dalkaasi ee mucaaradkeeda uu ahaa.

Ninkan ayaa dhawaan isbahaysi siyaasadeed la galay Dowladda Madaxweyne William Ruto, sababtu tahay isagoo ahmiyad badan siinayay jegada Midowga Afrika.

Odinga ayaa lagu tilmaamaa siyaasi aan biti amaba nasiib u lahayn in tartan uu galo uu ku soo baxo.

80 jirkan Kenyanka ah ayaa horey shan jeer ugu tartamay jegada madaxtinimada ee dalkaasi, inkastoo aanu mar qura ku guuleysan.

Waayihiisii ugu wanaagsanaa ee gudaha waxay ahayd, markii sanadkii 2008 uu noqday Raysal Wasaaraha Kenya, ka dib wada-xaajood adag oo lagu soo afjarayay rabshadihii hareeyay doorashadii sanadkaasi ka dhacday dalkaasi, oo ay ku dhinteen ugu yaraan 1,000 qof.Xilka ama jegada Midowga Afrika waxay u noqon lahayd shaqadiisii ​​ugu dambeysay ee arrimaha bulshada, tiina waxaa ka madoobeeyay siyaasiyiga reer Jabuuti ee tartanka ku soo baxay.

Maxamuud Cali ayaa xafiiska la wareegaya, xilligan oo kacdoon rabshado wata ay ka socdaan bariga Jamhuuriga Dimoqraadiga Congo iyo iyadoo ku dhawaad laba sano uu dagaal sokeeyo ka socdo dalka Suudaan.

Maxamuud Cali ayaa tan iyo 22-kii bishii May ee sanadkii 2005 ku magacawnaa Wasiirka Arrimaha Dibadda Jabuuti.

Wada-hadallada Jabuuti uga socda madaxda Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Somaliland ayaa lasoo geba-gebeeyey, waxaana laga soo saaray war-murtiyeed ka kooban sideed qodob.

Wada-hadallada ayaa waxaa kala hoggaaminayey madaxweynaha Dowladda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo Madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi, waxaana goobjoog ka ahaa Madaxweynaha Jamhuuriyadda Jabuuti lsmaaciil Cumar Geelle.

War-murtiyeedka waxaa ku saxiixan Wasiirka Arrimaha Gudaha Dowladda Federaalka Soomaaliya Axmed Macallin Fiqi iyo Wasiirka Arrimaha Gudaha Somaliland Maxamed Kaahin Axmed.

Haddaba hoos ka aqriso war-murtiyeedka

War-murtiyeedka Shirka Djibouti ee wadahadalada Dawladda Federaalka Soomaaliya iyo Dawladda Somaliland.

Ayadoo laga ambaqaadayo dardargelinta Geeddi-socodka wadahadalada Dawladda Federaalka Soomaaliya iyo Dawladda Somaliland ayaa waxaa shir socdey taariikhda u dhaxeysa 28 – 29 December 2023 isugu yimid dalka Djibouti laba wafdi oo ay kala hogaaminayaan Madaxweynaha Dowladda Federaalka Soomaaliya Dr. Xasan Sheekh Maxamuud iyo Madaxweynaha Somaliland Md. Muuse Biixi Cabdl isla markaana uu goobjoog ka ahaa Madaxweynaha Jamhuuriyadda Djibouti Md. lsmaaciil Cumar Geelle.

Wadahadal iyo dood dheer ka dib waxay labada dhinac isla gaadheen qodobada soo socda;

1. In dib loo bilaabo geeddi-socodka wadahadaladii u dhexeeyey labada dhinac, ayadoo diiradda lagu saarayo, saldhigna’looga dhigayo arrimaha masiiriga ah si loo gaadho xal-waara.

2. In labada dhinac ay muddo 30 maalmood gudahood ah ay isla meeldhigaan hannaanka geeddi-socodka (Roadmap) wadahadalada arrimaha masiiriga ah isla markaana la soo magacaabo guddiyo farsamo oo arrimahaas fududeeya.

3. In labada dhinac ay si wadajir ah u fuliyaan heshiisyadii lagu gaadhay wadahadalii labada dhinac horay ugu dhexmaray; Ankara (April 2012), London (June 2012), Ankara (April 2013), Istanbul (July 2013), Istanbul (January 2014), Djibouti (December 2014), Istanbul (March 2015), Ankara (April 2016) iyo Djibouti (June 2020).

4. In garowshiyihii dawladihii Soomaaliya ay ka bixiyeen dilkii, gaboodfalladii,iyo burburkii dawladdii mileterigu ay ka geysatay Somallland (gobollada Waqooyi) la sii adkeeyo ka garaabiddiisa.

5. In labada dhinac ay iskaashi buuxa ka yeeshaan dhinacyada amnIga, la dagaalanka faldambiyeedyada abaabulan ayadoo ay xiriir buuxa ka yeelanayaan arrimahaas hey’adaha u xilsaaran.

6. In goobaha iyo gobollada ay colaaduhu ka jiraan nabad Iyo xasilooni lagu soo dabaalo, isla markaana la joojiyo ayadoo loo marayo dhaqankeenii soo jireenka ahaa ee Soomaaliyeed.

7. In labada dhinac ay ka fogaadaan hadallada, qoraaladda iyo wax kasta oo wax u dhimaya Jawiga wadahadalada ee socda.

8. Labadi wafdi ee ay kala hogaaminayaan labada madaxweyne ee Dowladda Somaliland iyo Dawladda Federaalka Soomaaliya waxay si mug iyo miisaan leh ugu mahadnaqayaan Madaxweynaha Jamhuuriyadda Jabuuti, Mudane lsmaaciil Cumar Geelle, dawladda Iyo shacabka aan walaalaha nahay ee reer Jabuuti martiqaadka, soo dhowaynta Iyo daadihinta shirarka labada dhinac. Waxayna ku boorinayaan madaxweynaha inuu arrintaas sii ambaqaado.

ALLAA MAHAD LEH

Guddoomiyaha ismaamulka Mandhera Maxamed Aadan Khaliif ayaa shaaca ka qaaday in boqolkiiba 60 kamida ismaamulka Mandhera ay gacanta ku hayaan Al-Shabaab.

Maxamed ayaa sheegay in joogitaanka dagaalyahanada ay saameyn ku yeelatay adeegyadii kala duwanaa ee ka jiray qeybo ka mid ah gobolka.

Waxa uu ka hadlay kulan looga hadlayay amniga oo lagu doonayay sidii wax looga qaban lahaa falalka amni darro ee Al-Shabaab ka wadaan gobolka Waqooyi Bari oo ay madaxdu ku baaqeen in loo istaago sidii looga hortagi lahaa.

Shirka amniga ayaa waxaa ka qeyb galay guddoomiyeyaasha gobollada iyo guddiga sirdoonka ee gobolka oo ka kala socday afar gobol oo dhaca xadka Kenya iyo Soomaaliya.

Hogaamiyayaasha deegaanada ay saameeyeen weerarada Al-shabaab ayaa ka wada hadlay weerarada sii kordhaya ee Al-Shabaab.

Hoggaanka maamul goboleedyada Mandhera, Wajeer, Garissa iyo Lamu ayaa sheegay in kulanka ka sokow laga soo saaray go’aamo ku saabsan sida looga hortagi karo Al-Shabaab, ay ku baaqeen in bulshada laga wacyigeliyo sidii meesha looga saari lahaa waxyaabaha taageera kooxdan.

Guddoomiye Maxamed ayaa sheegay in maamulkiisa uusan awoodin inuu u qabto adeegyada bulshada, sababo la xiriira Al-Shabaab oo ku sugan gobolka.

Hogaamiyayaasha ayaa ku baaqay in la taageero dowladda si loola dagaallamo kooxda.

Maxkamadda ciidamada qalabka sida ee Soomaaliya ayaa saakay xukunkii dilka ahaa ee horay ugu dhacay waxay ku fulisay
Shucayb Cabdullaahi Maxamed iyo Saadaq Cabdi Jabaar Cumar oo ka tirsanaa Khawaarijta laguna helay dembiyo dil ah oo Muqdisho ay ka geysteen.